Meslek Hastalığı ve Tazminat Davası

İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması zorunluluğu, işverenin geniş anlamda işçiyi gözetme borcunun kapsamında yer alan başlıca yükümlülüklerden biridir. Başka bir deyimle, işveren, işçinin kişilik hakları arasında bulunan yaşam, sağlık ve beden bütünlüğünü işyeri tehlikelerine karşı korumak zorundadır.[1] Makalemizin konusu da işverenin işçiyi gözetme borcunu yerine getirmemesi nedeni ile oluşan meslek hastalığıdır.

Meslek hastalığı; kanuna göre sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir. Meslek hastalığı kavramı, tamamen çalışma hayatından oluşmakta olup mesleki risklerin başında gelmektedir.

MESLEK HASTALIĞININ TESPİTİ VE ŞARTLARI

Meslek hastalığı 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 14. maddesinde açıklanmıştır. Kanuna göre meslek hastalığı tanısı için gerekli şartlar şu şekildedir: 

- Hastalıkla çalışmanın veya çalışma ortamının arasında zorunlu nedensellik bağı olması,

- Hastalığın meslek hastalığı listesinde olması

- Meslek hastalığının yetkili hastanelerde hekim raporuyla belirlenmesi,

- Kurum Sağlık Kurulu tarafından onaylanması,

- Hastalığın yükümlülük süresi içinde çıkması,

Türkiye’de meslek hastalıkları listesi  “Sosyal Sigortalar Kanunu Sağlık İşlemleri Tüzüğü” 5.maddesinde yer almaktadır. Meslek hastalıkları neden olan etmenlere göre sınıflandırılmıştır.

Meslek Hastalığının Tespiti

5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 14. maddesine göre sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına tutulduğunun;

a) Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları tarafından usûlüne uygun olarak düzenlenen sağlık kurulu raporu ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi,

b) Kurumca gerekli görüldüğü hallerde, işyerindeki çalışma şartlarını ve buna bağlı tıbbî sonuçlarını ortaya koyan denetim raporları ve gerekli diğer belgelerin incelenmesi, sonucu Kurum Sağlık Kurulu tarafından tespit edilmesi zorunludur.

Meslek hastalığı, işten ayrıldıktan sonra meydana çıkmış ve sigortalı olarak çalıştığı işten kaynaklanmış ise;

Sigortalının kanunla sağlanan haklardan yararlanabilmesi için, eski işinden fiilen ayrılmasıyla hastalığın meydana çıkması arasında bu hastalık için Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikte belirtilen süreden daha uzun bir zamanın geçmemiş olması şarttır. Bu durumdaki kişiler, gerekli belgelerle Kuruma müracaat edebilirler. Herhangi bir meslek hastalığının klinik ve laboratuvar bulgularıyla belirlendiği ve meslek hastalığına yol açan etkenin işyerindeki inceleme sonunda tespit edildiği hallerde, meslek hastalıkları listesindeki yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, söz konusu hastalık Kurumun veya ilgilinin başvurusu üzerine Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun onayı ile meslek hastalığı sayılabilir.

Meslek Hastalığının Bildirilmesi

Meslek hastalığının hizmet akdine tabi çalışan sigortalılar bakımından, sigortalının meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen veya bu durum kendisine bildirilen işveren tarafından, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalı bakımından ise kendisi tarafından, bu durumun öğrenildiği günden başlayarak üç işgünü içinde meslek hastalığı bildirgesi ile Kuruma bildirilmesi zorunludur.

Örneğin, Salı günü meslek hastalığına tutulduğu öğrenilen sigortalının, işvereni/kendisi tarafından Kuruma yapılacak meslek hastalığı bildiriminin en geç Perşembe günü yapılması gerekir.

Meslek Hastalığının Bildirim Süresine Uyulmaması
Meslek hastalığı bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen işverene ve 4/b sigortalılarına, Kurumca bu durum için yapılmış bulunan masraflar (genel sağlık sigortası giderleri dahil) ile ödenmişse geçici iş göremezlik ödenekleri rücu edilir. Ayrıca bildirimi süresinde yerine getirmeyen işverenlere idari para cezası uygulanmaktadır. Söz konusu idari para cezaları, işyerinde çalışan sigortalı sayısı ve işyerinin az tehlikeli, tehlikeli, çok tehlikeli sınıfta yer alması durumuna göre farklı olup her takvim yılı başından geçerli olmak üzere yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanmaktadır

MESLEK HASTALIĞINDA İSTENEBİLECEK ZARARLAR

Meslek hastalığı sigortasından sağlanan haklar 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 16. maddesine göre şunlardır:

a) Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi. b) Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması.

c) İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine, gelir bağlanması. d) Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi.

e) İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalı için cenaze ödeneği verilmesi.

İş ve sosyal güvenlik mevzuatımızda, sigortalı veya hak sahiplerinin sigortadan sağlanan haklar dışında kalan zararlarını işverenden isteyip isteyemeyecekleri konusunda bir düzenleme bulunmamaktadır. Kanunun genel hükümlerine göre mağdurun/işçinin zararının, zarar veren tarafından tazmin edilmesi zorunludur. Bu nedenle işçinin veya ölümü halinde destekten yoksun kalanların sigortadan karşılanmayan zararları için işverene başvurabilecekleri hem öğreti hem de yargısal içtihat tarafından kabul edilmektedir.[2]

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararına göre de bu tür davalar sosyal sigorta yardımları ile karşılanmayan zararların tazmini ilkesine dayanmaktadır.[3] Bu durumda işçi veyahut destekten yoksun kalanların tüm zararları sigortadan karşılanmışsa maddi tazminat için işverene başvurulamaz.

İşverene karşı açılacak olan maddi/manevi tazminatlar temelinde TBK m.49 hükmü esas alınmaktadır. Maddeye göre kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Söz konusu hükümden de anlaşılacağı üzere, bu tazminatın miktarı uğranılan zarar kadar olmalıdır.

Meslek hastalığı sonucunda vücut bütünlüğü ihlal edilen işçi veya desteğinden yoksun kalanlar, maddi tazminat olarak; işverenden tedavi giderleri, kazanç kaybı, çalışma gücünün kaybından doğan zararlar ile ekonomik geleceğinin sarsılmasından doğan zararları isteyebilirler.(TBK m.54)

Ölüm hâlinde işçinin desteğinden yoksun kalanlar, cenaze giderleri, ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıpları, ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıpları isteyebilirler. (TBK m.53)

Meslek hastalığı nedeniyle işçi veya desteğinden yoksun kalanlar işverenden manevi tazminat isteyebilirler. (TBK m.56) Manevi tazminat bölünemez ve bir defada istenebilir.[4]

DAVA AÇMA SÜRESİ

Meslek hastalığı nedeniyle tazminat davası açma süresi -zamanaşımı süresi-  meslek hastalığının tespit tarihinden itibaren 10 yıldır. (TBK m.146).

DAVA HAKKI

Maddi tazminat davasını, zarara uğrayan işçi açabilir. İşçi ölmüş ise onun desteğinden yoksun kalanlar dava hakkına sahiptir. Örneğin; eş, çocuk, anne, baba, evlatlık dava hakkına sahiptir.

Davalı kural olarak işçiyi çalıştıran işverendir. İşçi, işyerinde ve işin bir bölümünde iş alan alt işveren işçisi ise, hem asıl işveren hem de alt işveren tazminat alacağından müteselsilen sorumlu tutulabilir.[5]

GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu 5.maddeye göre hizmet sözleşmelerine tabi işçiler ile işveren veya işveren vekilleri arasında, iş ilişkisi nedeniyle sözleşmeden veya kanundan doğan her türlü hukuk uyuşmazlıklarına ilişkin davaları görmekle görevli mahkeme İş mahkemesidir.

Meslek hastalığı nedeniyle açılacak tazminat davalarına bakmakla yetkili mahkeme mezkur maddede yer almaktadır. Maddeye göre;

- İş mahkemelerinde açılacak davalarda yetkili mahkeme, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi ile işin veya işlemin yapıldığı yer mahkemesidir.

- Davalı birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yeri mahkemesi de yetkilidir.

 Bu madde hükümlerine aykırı yetki sözleşmeleri geçersizdir

SONUÇ

Özetle işverenin meslek hastalığından doğan tazminat sorumluluğu, akde aykırılıktan (işçiyi gözetme borcuna aykırılık) doğan bir kusur sorumluluğudur. Yargıtay’a göre meslek hastalığında işverenin hiçbir kusuru bulunmasa ve olay kaçınılmaz olsa da illiyet bağı varsa sorumlu tutulmaktadır.

Av. Leyla Sarı

KAYNAKÇA

[1] Süzek Sarper. İş Hukuk. İstanbul : Beta Yayınları, 2005.

[2] Tunçomağ, 274. Oğuzman, İşverenin Sorumluluğu, 337,341,342. Tekinay  Oğuzman, İşverenin Sorumluluğu, 89,91. Çelik, 158. Ekonomi,155. Eren, 79-80. Süzek, İş güvenliği, 193-194. Akın,206 vd.

[3] Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 10-398/1315  19.11.1975 T.

[4] Yargıtay 21.HD. 2000/4323 E. 2000/4428 K. 01.06.2000

[5] Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2012/21-732 E. 2013/207 K. 06.02.2013 T.

[6] YİBK, 27.03.1957 T. 1/3 Sayılı Karar